Đồng chí Lê Xoay bí thư chi bộ đầu tiên của huyện Vĩnh Tường

 Đồng chí Lê Xoay, bí danh là Lê Phúc Thành sinh năm 1912 ở thôn Vũ Di, xã Vũ Di, huyện Vĩnh Tường trong một gia đình nông dân. Tuy nhà nghèo nhưng cha mẹ đồng chí vẫn cố gắng lao động, tằn tiện cho con ăn học, sau bố mất nên đồng chí phải ở nhà làm ruộng. Nhờ đó, đồng chí Lê Xoay biết cả chữ quốc ngữ và chữ nho; đọc thông sách báo, viết thạo đơn từ. Trong những lần đi làm thuê ở các làng xã khác, đồng chí Lê Xoay đã gặp đồng chí Nguyễn Kiến quê ở Dẫn Tự (thuộc xã Tân Cương ngày nay). Được đồng chí Nguyễn Kiến tuyên truyền giác ngộ, đồng chí Lê Xoay đã nhanh chóng thấm nhuần các chủ trương, đường lối cách mạng của Đảng và hăng hái thực hiện mọi công việc được giao từ năm 1936. Được đồng chí Nguyễn Kiến giới thiệu, những năm 1937, 1938 đồng chí Lê Xoay đã nhiều lần về Hà Nội gặp đồng chí Hoàng Văn Thụ - Ủy viên Thường vụ Xứ ủy Bắc kỳ và được đồng chí Hoàng Văn Thụ về Vĩnh Tường trực tiếp kết nạp vào Đảng Cộng sản, được cử làm Bí thư chi bộ Đảng đầu tiên của Vĩnh Tường và phụ trách phong trào cách mạng của tỉnh Vĩnh Yên. Đồng chí đã trực tiếp chỉ đạo việc xây dựng cơ sở bí mật và phong trào đấu tranh nửa công khai trong tỉnh. Năm 1939, 1940, đồng chí được Xứ ủy giao nhiệm vụ phụ trách chung tỉnh Vĩnh - Phúc Yên. Thời kỳ này đồng chí đã đứng ra thành lập nhiều chi bộ ở hai tỉnh Vĩnh - Phúc Yên. Tháng 3 năm 1940, Ban cán sự liên tỉnh Vĩnh - Phúc Yên thành lập, đồng chí được Xứ ủy quyết định cử làm Bí thư. Do đó, đồng chí được coi là Bí thư đầu tiên của Tỉnh ủy Vĩnh Phúc. Tháng 8-1940, đồng chí được cử làm Ủy viên khu Đ, phụ trách tỉnh Vĩnh Yên. Những nơi đồng chí đến công tác và hoạt động như Vĩnh Yên, Phúc Yên, Phú Thọ, Yên Bái, Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang, Bắc Sơn - Võ Nhai… đều để lại những tình cảm tốt đẹp về hình ảnh người chiến sĩ cộng sản gương mẫu, trung kiên mà vô cùng gần gũi với nhân dân. Cuối năm 1941, thực dân Pháp tiến hành khủng bố dữ dội ở 3 tỉnh Vĩnh Yên, Phúc Yên, Phú Thọ; nhiều cán bộ, đảng viên và cơ sở bị địch bắt, tù đày. Trước tình thế đó, Xứ ủy điều động đồng chí từ căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai về trực tiếp làm Bí thư Ban cán sự tỉnh Vĩnh Yên. Do có sự hoạt động tích cực của đồng chí nên nhiều tổ chức và cơ sở Đảng nhanh chóng được phục hồi. Đêm 28-4-1942, đồng chí đã hy sinh anh dũng khi đang làm nhiệm vụ ở làng Bồ Sao, xã Bồ Sao, huyện Vĩnh Tường vào lúc mới 30 tuổi đời. Đồng chí mất đi là một tổn thất lớn đối với Đảng bộ và nhân dân Vĩnh Yên, nhất là đối với nhân dân Vĩnh Tường. Để mãi mãi ghi công ơn to lớn của đồng chí, trường THPT đầu tiên của huyện vinh dự được mang tên là trường THPT Lê Xoay. Trong tương lai, nơi đồng chí hy sinh sẽ xây Nhà Bia để tưởng niệm đồng chí. Để ghi nhận công lao và những đóng góp to lớn của đồng chí cho sự nghiệp cách mạng. Ngày 01- 7-2009, Đảng, Nhà nước ta đã truy tặng đồng chí Huân chương Hồ Chí Minh.

Theo Ban tuyên giáo huyện Vĩnh Tường